مدل ژئواکونومیک امنیت در شبکه های منطقه ای سیستم جهانی نوین : مطالعه موردی خاورمیانه

چکیده: امنیت از مهم ترین مسائل نظام بین الملل است که تلاش واحدها معطوف به تامین آن بوده است. امنیت در طی فرآیند زمانی، به دلیل تحول در چارچوب سیستمیِ نظام بین الملل، ابعاد مختلفی را در خود تجربه کرده که نتیجه ی آن، تحول فزآینده در ارکان ساختاری و فرآیندی و میزان و سطح ارتباطات ، کارگزاران، آسیب پذیری ها و ارزش ها بوده است. تغییر در مرزبندی های سیستم، سبب گسترش روابط متقابل گردیده که بالطبع، مفاهیم جدیدی را جهت توضیح این روابط به همراه داشته است. مفهوم منطقه در کنار سایر سازه های امنیتی (ملی و جهانی) از یک سو به پیچیدگیِ هرچه بیشتر روابط دامن زده و از سوی دیگر، در قالب پیوندهای اساسی با سایر مفاهیم امنیت ساز - بالاخص در دوره ی زمانیِ پس از جنگ جهانی دوم - سبب بازآزمون ساختار تئوریک مطالعات منطقه ای در نظام بین الملل گردیده است. مفهوم منطقه همچنین با مطرح شدن در قالب امواج اولیه و ثانویه، عبور از ابعاد صرفا نظامی و توجه به سطوح ملی پس از پایان جنگ سرد، به ترسیم نوعی حاکمیت منطقه ای در لایه های متعدد از جمله اقتصادی همت گماشته است. از این رو با ایجاد نوعی نظم منطقه ایِ نوین، به بیان گرایش های نو در مسیر جهانی شدن اقتصاد و پیچیدگیِ فزآینده در روابط و سلسله مراتبی شدن حاکمیت پرداخته، به این وسیله نقاط اتصال مناطق سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و نظامی را برجسته تر می سازد. درجهان امروز که تمامیِ اندیشه ها به نوعی در پیوند و نقطه ی اتصال قرار دارند، ایجاد زمینه ای مناسب جهت درک پیچیدگی های امنیت، تلاش واحدهای گوناگون را می طلبد و این امر بدون ارائه ی مدلی تحلیلی و جامع در توصیف میزان حساسیت و آسیب پذیری های موجود امکان پذیر نمی باشد. از این منظر، هدف پژوهش ارائه ی چارچوب یا مدل تحلیلی امنیت منطقه ای با تاکید بر ابعاد ژئواکونومیک ایجادکننده ی این امنیت است که با استفاده از ترکیب چارچوب های نظری و در راس همه، نظریات سیستم جهانیِ والرشتاین به آن پرداخته شده است. این مسئله می تواند زمینه ساز اثبات این فرضیه ، یعنی امکان ایجاد مدل امنیتیِ منطقه ای در نتیجه ی تعامل ویژگی ها ی ژئواکونومیکیِ سیستم جهانی و امنیت شبکه ایِ ژئواکونومیک منطقه ای گردد. ایجاد این مدل و درک آن بدون توجه به آزمون آن توسط شبکه های منطقه ای بی نتیجه خواهد ماند. از این رو بررسی شبکه ی منطقه ایِ خاورمیانه به عنوان یک نمونه ی موردی از شبکه های منطقه ای، مصداق این کار پژوهشی قرار گرفته است.